صاحب عروة الوثقی1 درباره مکلفی که در قطب زندگی میکند، مینویسد:
إذا فرض کون المکلّف فی المکان الذی نهاره ستّة أشهر و لیله ستّة أشهر أو نهاره ثلاثة و لیله ستّة أو نحو ذلک فلا یبعد کون المدار فی صومه و صلاته علی البلدان المتعارفة المتوسطة مخیرا بین افراد المتوسط و أما احتمال سقوط تکلیفهما عنه فبعید کاحتمال سقوط الصوم و کون الواجب صلاة یوم واحد و لیلة واحدة و یحتمل کون المدار بلده الذی کان متوطّنا فیه سابقا إن کان له بلد سابق؛
چنانچه مکلفی در مکانی زندگی کند که 6 ماه از سال، روز و 6 ماه دیگر آن شب باشد، و یا سه ماه از سال روز و 9 ماه دیگر آن شب باشد و ··· بعید نیست که ملاک در نماز و روزه این فرد، سرزمینهای متعارف و واقع شده میان دو قطب باشد و این فرد مخیر باشد که برای نماز و روزه هایش یکی از سرزمینهای میانی را مبنا قرار دهد. اما احتمال سقوط نماز و روزه نسبت به این فرد بعید است، همچنان که احتمال سقوط روزه و وجوبِ نمازِ تنها یک روز و یک شب، بعید به نظر میرسد. این احتمال هم وجود دارد که ملاک [در نمازها و روزههای این فرد] سرزمینی باشد که قبلاً در آن زندگی میکرده است ؛ البته این احتمال در صورتی است که فرد مزبور وطن سابقی داشته باشد.
صاحب عروة الوثقی در مورد نماز و روزه چنین شخصی چهار احتمال را ذکر میکند:
1. ملاک در نمازها و روزههای مکلف مزبور، سرزمینهای معمولی باشد و خود مخیّر است که برای نمازها و روزههایش یکی از بلاد معمولی را [که میان قطبین قرار دارند] مبنا قرار دهد.
2. سقوط تکلیف نماز و روزه از این فرد است.
3. روزه از این فرد ساقط است و در مورد نماز هم [در تمام ماههایی که روز است] تنها نماز یک روز و در تمامی ماه هایی که شب است تنها نماز یک شب واجب است.
4. ملاک در نمازها و روزههای مکلف مزبور، وطن سابق او میباشد؛ البته در صورتی که وطن سابقی داشته باشد.
روشن است که سه احتمال اخیر باطل هستند. اما این که فرد در چنین موقعیتی به کلی فاقد تکلیف باشد، احتمالی است که هرگز نمیتوان به آن ملتزم شد. احتمال سوم هم که تنها نماز یک روز و یک شب واجب باشد، احتمالی است همچون احتمال قبلی، به علاوه هنگامی که شب طولانی باشد، زوال خورشید محقق نمیشود تا وقت مشخصی برای اقامه نماز ظهر ایجاد شود.
اما احتمال چهارم، ممکن است دلیل آن، استصحاب باشد. اما این احتمال با [فرضِ] عبور عابر از مناطقی که روزها و شبهایشان نسبت به وطن او متفاوت هستند، قبل از رسیدن به مناطق قطبی، نقض میشود.
از میان چهار احتمال گذشته تنها احتمال اوّل، که صاحب عروه آن را بعید ندانسته، صلاحیت بحث و بررسی دارد. تحقیق این وجه متوقف بر ذکر نکاتی چند است: ادامه دارد...
