جمعه برترین روز

عن النبى(صلى الله علیه وآله) أنّه قال: «خیرُ الأیّامِ یومُ الجمعةِ».
از پیامبر(صلى الله علیه وآله) نقل شده که فرمود: بهترین روزها، روز جمعه است.
همین روایت به تعبیر دیگر نیز آمده است: «إنّ مِنْ اَفْضَلِ أیّامِکُم یومَ الجُمعةِ».
عن سعدبن عباده ـ عن رسول الله(صلى الله علیه وآله)قال:
«سیّدُ الأیّامِ عندَ اللهِ یومُ الجمعةِ، أعظمُ مِنْ یَوْمِ النّحرِ والفِطْرِ...».
سعدبن عباده به نقل از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) گفت:
سیّد و آقاى روزها نزد خداوند: روز جمعه است، از روز عید قربان و فطر برتر است...
ابى هریره به نقل از رسول خدا ـ صلى الله علیه وآله ـ گفت:
«خَیْرُ یَوْم طَلَعَتْ علیهِ الشّمْسُ یَومُ الجمعةِ...».
بهترین روزى که خورشید بر آن تابیده، روز جمعه است.
امام صادق(علیه السلام) به نقل از پدران بزرگوارشان از رسول خدا(صلى الله علیه وآله)نقل کردند که فرمود:
«إنّ اللهَ اختارَ من الأیّامِ الجمعةَ، ومِنَ الشهورِ شهرَ رَمَضانَ، ومِنَ اللّیالی لیلةَ القدرِ...».
همانا خداوند از میان روزها جمعه را، و از بین ماه ها، ماه رمضان را، و از میان شب ها، شب قدر را برگزید...

جمعه عید مسلمانان

عن جابر عن أبى جعفر(علیه السلام) أنّه قال: «قالَ النّبیُّ(صلى الله علیه وآله): إنّ جبرئیلَ أتانی بمرآة فی وَسَطِها کالنُکتةِ السّوداءِ، فقلت له: یا جبرئیلُ ما هذه؟ قال: هذه الجمعةُ، قال: قلتُ: وما الجمعةُ؟ قال: لکم فیها خیرٌ کثیرٌ. قال: قلت و ما الخیرُ الکثیرُ؟ قال: تکون لک عیداً ولاُمّتِک من بعدِک إلى یومِ القیامةِ...».
جابر گفت: امام باقر(علیه السلام) به نقل از پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: همانا جبرئیل نزد من آمد، در حالى که آینه اى در دست داشت و در میانه آن چیزى همچون نقطه سیاهى بود. گفتم اى جبرئیل این چیست ؟ گفت: این جمعه است گفتم: جمعه چیست ؟ گفت: در آن براى شما خیر فراوانى است. گفتم: خیر فراوان چیست ؟ گفت: یعنى براى تو و پیروان تو بعد از شما تا روز قیامت عید مى باشد.
انس نیز گفت: روزى رسول خدا(صلى الله علیه وآله) بر خلاف قرار همیشگى، کمى دیرتر از خانه خارج شد پس یاران آن حضرت گفتند، اى رسول خدا(صلى الله علیه وآله) امروز دیرتر از خانه خارج شدید ؟ آنحضرت فرمود: جبرئیل به صورت زنى زیبا و سفیدچهره که در صورت خود خالى داشت نزد من آمد و گفت: این صورت و شکل روز جمعه است. و همان روزى است که در آن براى تو و پیروان تو خیر فراوان نهفته است. یهود و نصارى مى خواستند این روز از آن آنها باشد، لیکن خداوند عطایشان ننمود.
پس گفتم: این خال سیاه چیست ؟ گفت این ساعت استجابت دعا است که اگر [ تیر [دعا به آن بخورد ، به پذیرش نزدیک است. و اگر به اجابت نرسد، براى دعا کننده ذخیره خواهد شد و در قیامت از سختى ها و ناراحتى هاى وى مى کاهد. و آن روز، برترین روزها نزد خداوند است.
بهشتیان این روز را « یوم المزید » مى خوانند. گفتم: یوم المزید چیست ؟ گفت: در بهشت دره هاى وسیعى هست که خاک آن از مشکِ خوش بوى سفید رنگ است پس در قیامت آن گاه که روز جمعه فرا رسد خداوند فرمان دهد تا صندلى هایى از طلا، آن جا بگذارند سپس فرستادگان خداوند آمده روى آن مى نشینند، صدیقان، شهیدان، مؤمنان نیز آمده اطراف آنها مى نشینند، پس خداوند متعال مى گوید: بندگان من حاجت هاى خود را طلب کنید ؟ مى گویند: خداوندا خشنودى تو را مى خواهیم. خداوند مى فرماید:
از شما خشنود شدم حاجت دیگرى بخواهید، پس هر آن چه خواهند آرزو مى کنند. و خداوند به آنان مى دهد، چیزهایى که هیچ چشمى ندیده، هیچ گوشى نشنیده، و بر قلب هیچ انسانى خطور نکرده است سپس خداوند مى فرماید: از شما خشنود گشتم، آنچه شما را وعده داده بودم، وفا کردم، نعمت خود را بر شما تمام کردم، و اینجا مکان کرامت و بزرگوارى من است.
سپس بهشتیان هر یک به غرفه هاى خویش باز مى گردند تا جمعه اى دیگر که باز آنان را خواسته و چنین صحنه اى تکرار مى شود.
گفتم: اى جبرائیل بالاخانه هاى ـ غرفه ها ـ آنان چیست ؟ گفت: از مروارید سفید، و یاقوت قرمز و زمرد سبز درهایى دارد که همیشه گشوده است، چشمه ها در آن جارى است و هر یک از آنان با همسر خود در آن به سر مى برند.
على بن ابیطالب(علیه السلام) در روز جمعه براى مردم خطبه مى خواند تا این که فرمود، امروز، روزى است که خداوند آن را براى شما عید قرار داد و آن برترین روزهاى شما و بالاترین عید شما است. (1)
انس بن مالک گفت: رسول خدا(صلى الله علیه وآله) فرمود:
«إنّ هذا یومُ عید جَعَلَهُ اللهُ عِیداً للنّاسِ...».
همانا این روز، روز عید است و خداوند آن را براى مردم عید قرار داده است.(2)
و در تعبیرى دیگر به نقل از ابن عباس آمده که خداوند این روز را براى مسلمانان عید قرار داد. (3)

جمعه حج نیازمندان

قال النبى(صلى الله علیه وآله): «الجمعةُ حجُّ المساکینَ».
پیامبر(صلى الله علیه وآله) فرمود: جمعه حج مسکینان است(4). و در حدیثى دیگر فرمود: «الجمعةُ حَجُّ الفقراءِ»(5) جمعه حج فقیران و نیازمندان است.
شاید در نگاه اوّل چنین تصوّر شود که مراد از جمعه در احادیث فوق، روز جمعه است ولى حدیث ذیل به خوبى نشان مى دهد که تعبیر حج مربوط به نماز جمعه است چرا که رسول خدا(صلى الله علیه وآله) فرمود:
«المسلمُ یومَ الجمعةِ محْرمٌ، فإن صلّى الجمعةَ فقد أحَلَّ، فَإن جَلَسَ إلى أن یُصلِّیَ العصرَ کان کمن أتى بحجّةِ وعُمرة».

مسلمان روز جمعه محرم است، پس اگر نماز جمعه را بپا داشت، به تحقیق از احرام خارج و محل مى گردد. پس اگر بنشیند تا نماز عصر را نیز بخواند مانند کسى است که حج و عمره را به جاى آورده است.
و یا در حدیثى دیگر آن حضرت فرمود

«مَنْ صلّى الجمعةَ کُتبتْ له حجّةٌ متقبّلةٌ، فإنْ صلّى العصرَ کانت له عُمرةٌ».
کسى که نماز جمعه را اقامه کند براى او ثواب حج مقبولى نوشته شود، پس اگر نماز عصر را نیز بخواند براى او ثواب عمره نوشته شود.
مفهوم این دو روایت بیانگر ارتباط نماز جمعه با حج، و ثواب و پاداش حج و عمره داشتن است به این معنى که اگر کسى روز جمعه را درک نموده، لیکن نماز جمعه را اقامه ننماید از ثواب حج و عمره محروم مانده است.
سعید بن مسیّب پیوسته مى گفت: «الجمعة احبّ اِلیّ من حجّة تَطوّع».
نماز جمعه نزد من از حج اختیارى و مستحبّى محبوب تر است.

1- الفقیه 1: 291/1263

2- کنزالعمال 7/21265

3- کنزالعمال 7/21265

4- بحارالانوار 86/212

5- کنزالعمال 21032 و 21068